Letnia rezydencja królewska Apoteoza Chwały I Rzeczpospolitej

W połowie XVIII wieku, na kanwie oświeceniowych idei rozumu, formuła barokowej inscenizacji życia powoli się wyczerpywała. Ponownie został odkryty antyk. Na nowo odczytany, przefiltrowany przez sito doświadczeń rozumowego zgłębiania prawdy, wyniósł rozum ludzki w miejsce należne dotąd Bogu. Zbiorem niemal kanonicznym w przestrzeni architektury stał się znowu dziesięcioksiąg Marka Witruwiusza. Monumentalne kolumnady (najczęściej korynckie), antyczne portyki, prostota, umiar i rytm, równowaga pod względem formy i treści, wreszcie czystość i czytelność, a przede wszystkim ekonomia i funkcjonalność rozwiązań architektoniczno dekoracyjnych miały stanowić o pięknie wzniesionego dzieła.

Zaproponowana autorska wizja pałacu to przykład połączenia idei baroku i klasycyzmu. Gmach został wzniesiono na przełomie XII 2015 roku i I 2016 roku, a dedykowany mojemu Przyjacielowi, mistrzowi batuty fryzjerskiej Damianowi Koniecznemu, co zostało uwiecznione w tympanonie wielkiego frontonu, w postaci inskrypcji na szarfie, unoszonej przez orła. Rezydencja stanowi również apoteozę chwały I Rzeczpospolitej, co szczególnie podkreśla ikonografia wnętrz pałacowych.

Gmach jest budowlą dwuskrzydłową z trzema ryzalitami – centralnym i dwoma flankującymi. W części centralnej umieszczona została Wielka Sala Ansamblowa, założona na planie kwadratu, a wewnątrz rotundy. W całości przykryta została kopułą, pokrytą ornamentem kwiatowym. Na jej szczycie, w miejscu popularnej latarni umieszczono dwukonny rydwan słońca, symbol życia i światła. Od strony podjazdu korpus główny pałacu poprzedza czterokolumnowy portyk joński. Całość budowli została zwieńczona attyką, zaś pomieszczone na kolumnach posągi stanowią personifikacje cnót dobrego władcy. Fasadę ogrodową stanowią trzy portyki, ale tym razem w formie półkolistych baldachimów, wspartych na kolumnach w porządku jońskim. Główny portyk zwieńczony został tu wspaniałym kartuszem herbowym I Rzeczpospolitej, na który składają się obok czterodzielnej tarczy z wyobrażeniem Orła Królewskiego i Pogoni Litewskiej symbole władzy: miecz, tarcza, dłoń sprawiedliwości, zamknięta korona Zjednoczonej Monarchii oraz chorągwie majestatyczne.

Wnętrze pałacu zostało podzielone na trzy części. Na lewo od Wielkiej Sali Ansamblowej znajdują się tzw. apartamenty prywatne króla Jegomości, natomiast na prawo apartamenty paradne.

Nasz spacer rozpoczynamy od komnat prywatnych. Jako pierwsza otwiera swe podwoje kaplica pałacowa. Została ona zaprojektowana na planie kwadratu, natomiast wewnątrz na układ przestrzenny kaplicy składają się: piętrowa galeria w formie elipsy, zwieńczona półkolistym sklepieniem oraz obejścia. Symbolicznie, wnętrze kaplicy flankuje osiem pilastrów korynckich, czyli ośmiu wybitnych, polskich władców: Bolesława Chrobrego, Kazimierza Odnowiciela, Kazimierza Wielkiego, Jadwigę, Kazimierza Jagiellończyka, Zygmunta I, Władysława IV i Jana III. Na uwagę zasługuje tutaj także kasetonowy strop w obejściach, z wyobrażeniem wieńca laurowego i kwiatonu na chórze. Ołtarz główny stanowi obraz pt. „Zesłanie Ducha Świętego”, naprzeciw którego pomieszczono niewielki, barokowy prospekt organowy.

Kolejnym pomieszczeniem jest komnata sypialna. Warto zwrócić tu uwagę na wspaniały, romantyczny plafon z nocnym widokiem portu, fragment obrazu Józefa Brandta pt. „Czarnecki pod Koldyngą”. Na cenne wyposażenie składają się także: stojący zegar zwieńczony grupą figuralną „rydwan słońca”, łoże króla Jegomości, a także klasycystyczny kominek i lustro w bogatej ramie z epoki.

Z salonu sypialnego przechodzimy do sali jadalnej. Tu na uwagę zasługują tapiserie w klasycystycznej oprawie, przedstawiające pejzaże czterech pór roku oraz półkoliście sklepiony, bogato zdobiony strop z plafonem, będącym kopią obrazu J. Brandta pt. „Chodkiewicz pod Chocimiem”.

Z apartamentów prywatnych wchodzimy do Sali Balowej, zwanej Wielką. To wspaniałe pomieszczenie spełnia funkcję reprezentacyjną o szczególnym przeznaczeniu. Tu, obok Sali Tronowej odbywają się najważniejsze, oficjalne uroczystości. Komnata wzniesiona została na planie kwadratu, natomiast wewnątrz wypełnia ją potężna rotunda wsparta na ośmiu jońskich kolumnach, zwieńczonych orłami jagiellońskimi. Komnata została nakryta kopułą z wyobrażeniem nieba. W bębnie kopuły, pod laurowym fryzem umieszczono cztery tonda, a w nich ważne postaci dla twórcy pałacu oraz kultury Polski i Europy: Stanisław Kostka Potocki, Stanisław Poniatowski (bratanek króla St. Augusta), Johann W. Goethe oraz „Krocząca Wolność”. Ponadto, nad czterema arkadami zostały usytuowane cztery kartusze symbolizujące cnoty, którymi winien charakteryzować się władca, tj. podejmować mądre decyzje, być sprawiedliwym, dbać o rozwój narodu w sferze nauki i kultury. O wyjątkowości Sali świadczą także barokowo–klasycystyczne portale. Portal po lewej stronie dedykowany jest czterem myślicielom – fenomenologom: Georgowi Heglowi, Edmundowi Husserlowi, Romanowi Ingardenowi i ks. Józefowi Tischnerowi. Portal po prawej stronie, wsparty na korynckich pilastrach zwieńczony jest tondem, z umieszczonym weń profilem fundatora pałacu.

Z Sali Wielkiej przechodzimy do apartamentów paradnych. Rozpoczyna je Wielka Antyszambra, zwana także salą Wiktorii. Stanowi ona rodzaj przedpokoju poprzedzającego Salę Tronową. Na uwagę zasługuje tu plafon (druga część obrazu J. Brandta „Czarnecki pod Kołdyngą”), obwiedziony girlandą wieńca laurowego, unoszonym przez sześć orłów symbolizujących ważne zwycięstwa militarne, m.in.: Grunwald 1410 r., Kircholm 1610 r., Chocim 1673 r., czy Wiktorię wiedeńską 1683 r. Naprzeciw kominka umieszczono piękny zegar stojący z wyobrażeniem orłów, które we właściwym momencie historii zatrzymały się, by głosić pochwałę cnót, które gwarantują zwycięstwo: punktualność, pracowitość, wytrwałość i poświęcenie człowieka – monarchy.

Kolejnym z apartamentów paradnych jest Sala Tronowa, zwana lustrzaną ze względu na umieszczone na ścianach wielkie lustra. Szczególnie cennym elementem wystroju jest wielki baldachim tronowy w stylu Empire, z wyobrażeniem orła królewskiego pochylającego się nad monarchą i obywatelem, z wyciągniętymi skrzydłami w geście pokoju i opieki. Fotel tronowy, wzorem rozwiązań empirowych, flankują tu dodatkowo dwa sfinksy. W półkolistym sklepieniu umieszczono plafon z przedstawieniem szarży polskiej Husarii pod Wiedniem roku 1683. W supraportach umieszczono ponadto cesarskiego orła Bonapartych oraz wizerunek Napoleona I. Komnaty paradne zamyka biblioteka króla Jegomości, która stanowi nie tylko apartament pracy monarchy, ale także miejsce bilateralnych rozmów, gdzie wielka polityka poszukuje mądrych i sprawiedliwych rozwiązań. O wyjątkowości pomieszczenia stanowią wspaniałe szafy biblioteczne, zwłaszcza na antresoli, z popiersiami polskich władców – mecenasów: Zygmunta I, Władysława IV i Jana III Sobieskiego. Ponadto, w tondzie wieńczącym galerię umieszczono wizerunek Sokratesa, a na kasetonowym suficie antresoli cyfry Marka Tuliusza Cycerona i Marka Aureliusza. We wszystkich pomieszczeniach pałacowych warto zwrócić uwagę na wyróżniające się wyjątkowym kunsztem artystycznym kominki, lustra oraz klasycystyczne i barokowe portale otwierające amfiladę kolejnych pomieszczeń.

Projekt autorski i twórca makiety
Sławomir Kaczor

Galeria